Báo Động Gia Tăng Trẻ Mắc Hội Chứng Tự Kỷ
Hội chứng tự kỷ được biết đến nhiều ở nước ta trong mấy năm gần đây và triệu chứng của hội chứng thường bắt đầu trong 3 năm đầu đời của trẻ. Tuy nhiên, một số phòng khám khi làm chẩn đoán do thiếu kinh nghiệm lâm sàng nên nhầm lẫn giữa chậm phát triển trí tuệ với tự kỷ.
Trẻ ở thành thị mắc nhiều hơn trẻ ở nông thôn
PGs.Ts Nghiêm Hữu Thành, Giám đốc Bệnh viện Châm cứu TƯ cho biết, hàng năm có trên 3.000 lượt trẻ bị bệnh bại não và tự kỷ đến điều trị tại khoa Nhi của Bệnh viện. Việt Nam hiện chưa có nghiên cứu điều tra, thống kê chính thức về trẻ tự kỷ, nhưng theo số liệu của Bộ LĐ, TB và XH, có khoảng từ 5 - 7% trẻ em tàn tật ở độ tuổi dưới 15, trong đó trẻ em tự kỷ và bại não chiếm khoảng trên 40%.
Kết quả nghiên cứu, đánh giá 76 trẻ được chẩn đoán xác định là tự kỷ trong độ tuổi từ 20 tháng đến 7 tuổi vào điều trị tại khoa Nhi Bệnh viện Châm cứu TƯ từ năm 2008 - 2011 cho thấy, tỷ lệ trẻ mắc hội chứng tự kỷ là 8 bé trai/1 bé gái. Trẻ ở thành thị mắc chứng tự kỷ nhiều hơn trẻ ở nông thôn. Đáng chú ý, 19,74% số trẻ được phát hiện là do cô giáo chứ không phải là bố mẹ hay ông bà; 56,58% trẻ được phát hiện hội chứng nhờ dấu hiệu chậm nói (trẻ đã hơn 2 tuổi). Trước khi phát hiện hội chứng, chỉ có một nửa số trẻ được đi học hòa nhập tập thể, còn lại là ở nhà với ông bà và người giúp việc. 60,53% số trẻ được gia đình nhận định là phát triển bình thường trong năm đầu; chỉ 47,37% số trẻ được đưa đi khám ngay khi phát hiện có những dấu hiệu bất thường. Cũng theo kết quả điều tra, nghiên cứu, tiền sử gia đình có người bị bệnh lý tâm thần chỉ chiếm 6,58% số trẻ mắc hội chứng tự kỷ; tiền sử thai sản bất thường và nhẹ cân chiếm một nửa số trẻ nghiên cứu. Các nghiên cứu về nghề nghiệp, trình độ văn hóa của mẹ, tuổi trung bình của mẹ khi mang thai trẻ chưa thể giúp khẳng định được nguyên nhân tự kỷ.
Các số liệu trên cho thấy kiến thức về tự kỷ, về phát triển tâm lý trẻ em ở các phụ huynh còn yếu. Nhiều bậc cha mẹ do bận công tác nên ít quan tâm chăm sóc và gần gũi trẻ. Đây cũng là nguyên nhân làm trẻ chậm phát triển.
Chẩn đoán đúng và phát hiện sớm có ý nghĩa quan trọng
Bác sỹ Đỗ Thúy Lan, Chuyên khoa II tâm thần, Giám đốc Trung tâm Sao Mai (Trung tâm tư vấn Phát hiện sớm và chăm sóc trẻ em khuyết tật trí tuệ, tự kỷ) cho biết, hầu như tất thảy phụ huynh đều bị sốc khi bác sỹ kết luận conhọ mắc hội chứng tự kỷ. Bởi hiện tại, tự kỷ chưa có thuốc chữa, trẻ mắc tự kỷ khi nhỏ thì lớn lên, trưởng thành vẫn là người tự kỷ. Nguyên nhân gây ra tự kỷ cũng chưa có sự thống nhất, nhưng mới đây nhất, các nhà nghiên cứu trên thế giới thấy rằng hội chứng tự kỷ liên quan đến rối loạn gene, não bất thường, mất cân bằng sinh hóa, di truyền, những yếu tố trong lúc mang thai và sau sinh (nhiễm trùng nước ối, bệnh sởi trong lúc mang thai...).
Theo các bác sỹ chuyên khoa tâm thần, trẻ mắc hội chứng tự kỷ có những đặc điểm như: chậm trễ trong ngôn ngữ nói (không nói được từ đơn khi 16 - 18 tháng, không nói được từ đôi khi 24 tháng, trẻ chậm nói so với các bệnh cùng tuổi; trẻ nói những từ, ngữ không có nghĩa, hay gầm gừ, có sự lặp lại không ngừng một từ hay một câu vô nghĩa); có khó khăn trong giao tiếp với người khác (trẻ không cười, nhìn vào mắt người đối diện, không có tương tác với người chăm sóc, khi trẻ muốn một đồ vật gì trẻ thường tự lấy hoặc dắt tay người lớn chỉ lấy hộ); có những hành vi dập khuôn, định hình (như quay tròn, đi nhón chân, thích chơi với các đồ vật hình tròn, phát âm các từ rỗng, xoay tay, bật tắt công tắc liên tục, chuyển đồ chơi từ tay này sang tay khác liên tục...) và khó thích ứng với sự thay đổi hoàn cảnh (khi thay đổi chỗ ngồi, nơi ngủ, đồ ăn trẻ thường khó thích nghi). Để chẩn đoán trẻ mắc hội chứng tự kỷ, cần phải tuân theo các nguyên tắc sau: các triệu chứng thuộc các nhóm khiếm khuyết xuất hiện cùng một thời điểm, ít nhất có 3 triệu chứng thuộc mỗi nhóm; các triệu chứng phải tồn tại ít nhất 6 tháng; xuất hiện trước 36 tháng tuổi; đặc biệt chỉ chẩn đoán tự kỷ sau 36 tháng tuổi trở đi.
Tuy nhiên, nếu trẻ tự kỷ được phát hiện, chẩn đoán sớm và được can thiệp sớm một cách bài bản, toàn diện, hợp lý và kiên trì trước 40 tháng tuổi thì trẻ có thể tiến bộ tốt, phát triển tương đối bình thường để hòa nhập một cách tương đối trong môi trường gia đình, nhà trường và xã hội. Các hoạt động điều trị chủ yếu vẫn là can thiệp sớm cho trẻ với nhiệm vụ của giáo viên đặc biệt, chuyên viên tâm lý, bác sỹ nhi khoa và nhất là phụ huynh bởi yếu tố gia đình vẫn là quyết định tới kết quả can thiệp.
Phát hiện sớm là điều có ý nghĩa quan trọng cho việc trị liệu trẻ mắc chứng tự kỷ. Khi phát hiện và can thiệp sớm, trẻ sẽ được khắc phục ngay những khiếm khuyết của mình và trợ giúp để phát triển ngay từ đầu các kỹ năng ngôn ngữ, xã hội và nhận thức. Việc can thiệp cho trẻ tự kỷ thường tập trung vào: luyện tập, giáo dục cho trẻ các kỹ năng ngôn ngữ, nhận thức, tư duy, giao tiếp, xã hội và kỹ năng tự phục vụ bản thân.
