Hợp tác quốc tế trong việc thúc đẩy quyền cho trẻ khuyết tật trí tuệ, tự kỷ nhằm tạo cơ hội hòa nhập cho trẻ
I. Đặt vấn đề trẻ Khuyết tật trí tuệ, tự kỷ tại Việt Nam
Trẻ khuyết tật trí tuệ là trẻ có khuyết khiếm của sự phát triển trí não, điển hình như Bại não, Down, Chậm phát triển trí tuệ, Tự kỷ và các biến số trong phổ…. Mức độ khiếm khuyết từ nhẹ đến nặng, nhưng chỉ có một tỉ lệ rất nhỏ có thể sống độc lập khi đến tuổi trưởng thành, tuy nhiên ngay cả những người khuyết tật trí tuệ “sống độc lập” này cũng cần sự giám sát, hỗ trợ của gia đình, xã hội.
Công ước Quốc tế về quyền trẻ em của Liên Hiệp Quốc năm 1989 và luật Bảo vệ, Chăm sóc và Giáo dục trẻ em Việt Nam năm 2001, năm 2010 luật người khuyết tật ra đời đều có những ý tưởng chung: tất cả các trẻ em đều có quyền được bảo vệ, chăm sóc, nuôi dưỡng, tôn trọng, giáo dục, vui chơi và phát triển như nhau. Như vậy, trẻ khuyết tật trí tuệ, tự kỷ cũng như những trẻ em khác đều xứng đáng được hưởng những quyền lợi đó.
Sao Mai là trung tâm đầu tiên đi tiên phong trong việc tư vấn và tổ chức dịch vụ phát hiện sớm - can thiệp sớm cho trẻ khuyết tật trí tuệ - tự kỷ, đã trải qua chặng đường 21 năm hoạt động và tích lũy kinh nghiệm. Bằng sự nghiên cứu học hỏi từ các mô hình của nước ngoài ngay từ khi thành lập, đặc biệt từ năm 2006 đến nay, Trung tâm thường xuyên nhận được sự giúp đỡ và đào tạo chuyên môn sâu của các chuyên gia hoạt động trong lĩnh vực giáo dục đặc biệt của nhiều nước trên thế giới như Đan Mạch, Hà Lan, Mỹ, Úc, Thụy Sĩ, Anh, Pháp, Nhật, … Trung tâm đã xây dựng được nội dung, chương trình can thiệp cá nhân hóa, linh hoạt ứng dụng được các phương pháp giảng dạy chuyên biệt, giúp các em có cơ hội phát triển tối đa các kỹ năng với khả năng cao nhất của mỗi trẻ. Song hành với hoạt động phát hiện sớm và can thiệp sớm, Sao Mai đã và đang tiếp tục xuất bản các tài liệu hướng dẫn giúp phát hiện sớm những dấu hiệu của tự kỷ & chậm phát triển trí tuệ, hội chứng Down, Bại não…, tổ chức các buổi tập huấn, chia sẻ, hướng dẫn chăm sóc và can thiệp trẻ KTTT, tự kỷ với phụ huynh và cộng đồng.
Cô Lucy đại diện câu lạc bộ phụ nữ quốc tế Hà Nội đến thăm và tìm hiểu tình hình triển khai dự án hỗ trợ tại Trung tâm Sao Mai.
II. Giới thiệu những quan hệ hợp tác quốc tế với các INGO từ 1993 đến nay:
Trẻ KTTT và tự kỷ cần được can thiệp để đạt được những kỹ năng cần thiết cho hòa nhập và độc lập vì vậy chúng cần được can thiệp bằng giáo dục đặc biệt, Khi TTSM thành lập với mục tiêu can thiệp để thay đổi chất lượng cuộc sống cho trẻ KTT, tự kỷ và gia đình nhưng ở Vn chưa có đào tạo giáo viên đặc biệt và các giáo viên trị liệu cho trẻ tự kỷ, mới đào tạo giáo viên dậy trẻ khiếm thính khiếm thị, chậm phát triển trí tuệ, vì vậy để phát triển được 1 ngành chuyên biệt cho trẻ tự kỷ là cần thiết, TTSM đã được rất nhiều tổ chức nước ngoài giúp đỡ để đào tạo giáo viên, giúp đỡ về cơ sở vật chất để đủ điều kiện tốt nhất cho học sinh khuyết tật.
* Năm 1993 - 2000 Ủy ban II Hà lan giúp đỡ đào tạo giáo viên, năm 2000 khóa đào tạo giáo viên dạy trẻ KTTT đầu tiên tại khoa GD đặc biệt trường ĐH sư phạm HN, TTSM được cử 2 giáo viên tham gia lớp đào tạo 2 năm.Ngoài ra tài trợ mua sắm đôc chơi, đồ dung dậy học..
* 1996 Đại sứ quán Hà lan tài trợ cho Bs Lan & 1 cử nhân tâm lý đi học về chẩn đoán và can thiệp trẻ KTTT, tự kỷ tại Dublin Ireland.
* Từ 1997 đến nay: Câu lạc bộ phụ nữ quốc tế: hỗ trợ kinh phí sửa chữa cơ sở, mua sắm đồ dùng cho học sinh, hỗ trợ học bổng cho học sinh nghèo,
* Năm 1997 CRS( Catholic Reliefs Service) tài trợ tiền thuê nhà làm lớp học ở ngõ 55 Đội cấn và mua sắm đồ dung dậy học cho 15 học sinh, hỗ trợ lương cho 3 giáo viên.
* Năm 2002 UBND quận Thanh xuân giao gần 1000m2 đất tại phường Nhân chính và tổ chức Atlantic Philantropies US đã tài trợ 400 000 USD để xây dựng trung tâm & mau săm ban đầu cho 100 học sinh khuyết taatl của TTSM. Năm 2005 chính thức chuyển về cơ sở mới không phải thuê mượn cơ sở làm lớp học.
* Năm 2004 - 2011: Tổ chưc LEV Đan mạch đã vào Vn và làm việc với TTSM do giới thiệu của PACCOM: cử chuyên gia sang tập huấn cho giáo viên và phụ huynh, giúp đỡ thành lập hội cha mẹ trẻ KTTT của TTSM và trường PHCN Khoái Châu (tiền thân của TT hỗ trợ cha mẹ trẻ KTTT đã tách ra hoạt động độc lập), tài trợ trang thiết bị cho quán café giúp học sinh lớn thực hành kỹ năng tự lập.
* Năm 2005, 2006 Đại sứ quán vương quốc Anh, Luxambourne, Malaysia cũng đã hỗ trợ các dự án nhỏ để trang bị nhà bếp, đồ dùng dạy học..học bổng cho cán bộ đi tham quan học tập ở nước ngoài về phương pháp, mô hình hoạt động can thiệp sớm ở Ireland, Ấn độ,,,
* Từ 2006 đến 2010 : Tổ chức VSO đã cử 4 chuyên gia : 2 giáo viên chuyên về tự kỷ từ UK, 1 giáo viên trị liệu ngôn ngữ và giao tiếp từ Hà Lan, 1 giáo viên về hoạt động trị liệu từ UK. Mỗi chuyên gia làm việc tình nguyện ít nhất 1 năm và dài nhất là 2 năm ½. Họ đã tập huấn đào tạo giáo viên đặc biệt và các hoạt động trị liệu cho trẻ tự kỷ và KTTT.
* Năm 2010 Đại sứ quán New Zealand tài trợ học bổng cho Bs Lan, cử nhân tâm lý và 1 giáo viên tham gia khoá tập huấn về phương pháp ABA tại New Deli Ấn độ
* Từ 2008 đến 2014 Maryknoll (New York) tài trợ học bổng, tập huấn chuyên gia, trả sinh hoạt phí cho chuyên gia, giới thiệu chuyên gia từ Mỹ đến tập huấn ngắn hạn và dài hạn cho giáo viên và cán bộ y tế.Mua sắm đồ chơi, văn phòng phẩm, cải tạo vườn rau sạch cho học sinh…
* Từ 2011 đến 2013 Fishing Rods Foudation hỗ trợ mua sắm trang thiết bị PHCN cho lớp trẻ Bại não, tài trợ cho Bs Lan và 2 giáo viên phòng giáo vụ đi tham quan học tập 1 tháng tại Olga Tennison Autism Research Center của trường Đại học La Trosbe , Melbourne Australia về chẩn đoán sớm ADOS2 và can thiệp sớm Denver ( ESMD)
* Từ 2008 đến 2013 : hợp tác với 2 trường đại học của Đan Mạch tiếp nhận sinh viên khoa giáo dục đặc biệt và xã hội học đến thực tập mỗi khoá 6 tháng để để hỗ trợ thực hành và lý thuyết cho giáo viên.Mỗi năm nhận khoảng 8 -10 sinh viên.
* Năm 2014 Tổ chức Austraining gửi TNV là nhà trị liệu hoạt động đến làm việc 10 tháng, chị đã tập huấn cho giáo viên và hỗ trợ TTSM xây dựng Tài liệu về Quyền trẻ em trong TT và tập huấn cho nhân viên TT về quyền TE nói chung và quyền của trẻ KT.
* Từ 2009 đến nay tổ chức WISE Thụy Sỹ thăm và là cầu nối cho các nhà tài trợ Thụy Sỹ tìm hiểu và tài trợ các dự án cho TTSM.
* Từ 2011 đến 2014: Tổ chức Albatros Foundation do WISE giới thiệu: hỗ trợ học phí cho học sinh nghèo, sửa chữa cơ sở, sửa bể bơi, xây thêm 3 lớp học…
* Từ 2012 đến 2015 Tổ chức Potthoff Foundation tài trợ học phí và thay cử nhôm kính cho tầng 1 & tầng 4 băng cửa Eurowindown, tủ đựng cặp và giầy dép cho học sinh, 36 tủ đựng đồ dùng dạy học cho các lớp, mua hộp nhựa đựng đồ dùng dạy các kỹ năng cho học sinh, kinh phí tổ chức kỷ niệm 20 năm của TTSM…
* Năm 2013 đến nay tổ chức Project Vietnam do Bs Việt Kiều tổ chức, hàng năm có các chuyên gia người Mỹ và người Mỹ gốc Việt sang Việt nam & đến TTSM để tập huấn cho giáo viên và phụ huynh trẻ tự kỷ.
* Từ 2015 – 2016: Tổ chức Dora Foundation Thụy Sỹ tài trợ sửa sang lại cơ sở vật chất sau hơn 10 năm sử dụng đã xuống cấp, thay bàn ghế mới cho học sinh, trang thiết bị đồ chơi ngoài sân và các thiết bị cho phòng PHCN, phòng tâm vận động, phòng trị liệu giác quan và học bổng cho học sinh nghèo.Thay cửa nhôm kính bằng Eurowindown cho các lớp học của tầng 2, 3 và 5.
** Ngoài ra 21 năm qua thường xuyên có các thực tập sinh &TNV từ khắp các nước đến làm tình nguyện để chơi, chăm sóc trẻ KT, mỗi năm tiếp nhận khoảng 20 – 30 TNV từ tổ chức TNV vì hòa bình Việt Nam( Volunteers for peace Vietnam), TT nghiên cứu phát triển bền vững( Center for sustainable Development studies)…. Đoàn thanh niên HCM…
Tình nguyện viên nước ngoài đến làm tình nguyện tại trung tâm đang chơi với trẻ
III. Mục tiệu và hiệu quả của hợp tác quốc tế thông qua các dự án:
Thực hiện chủ trương Xã hội hóa công tác y tế và giáo dục, TTSM ra đời để đáp ứng nhu cầu và thực hiện quyền của trẻ em. Hoạt động của TTSM là hoạt động từ thiện nhân đạo với mục đích giúp trẻ KT và Tự kỷ có cơ hội được hưởng Quyền được chăm sóc y tế và giáo dục trong khi nhà nước chưa quan tâm hết được, 2 ngành chưa đào tạo nhân lực cho lĩnh vực này, để hoạt động có hiệu quả TTSM đã dựa vào các dự án với các tổ chức INGO ở Vn và ở nước ngoài để vận động hỗ trợ về đào tạo nhân lực, nâng cấp cơ sở vật chất đảm bảo cho việc can thiệp trẻ tự kỷ được khoa học theo mô hình của các nước tiên tiến,hỗ trợ học bổng để tạo điều kiện cho các gia đình nghèo có thể cho con can thiệp đủ thời gian để ra học hòa nhập.
Hoạt động của TTSM cũng đã thúc đẩy cho ngành giáo dục và y tế quan tâm đào tạo nhân lực để phát hiện – tư vấn và can thiệp cho trẻ tự kỷ.
Dự án có sự tham gia của các học sinh lớp lớn các em được thực hành kỹ năng sống tại quán café và vườn rau cùng với các TNV nước ngoài do dự án tài trợ.Các dự án cũng mang lại các điều kiện về vật chất cho các học sinh khuyết tật và tự kỷ được hưởng lợi đặc biệt các học sinh nghèo nhờ nhận được hỗ trợ học phí nên có thể theo học lâu dài từ 2 đến 5 năm tại TTSM.
Các TNV, thực tập sinh nước ngoài dù bất đồng ngôn ngữ nhưng họ tham gia chăm sóc, tương tác với trẻ thông qua các trò chơi vận động, vẽ tô mầu làm thủ công..đi dã ngoại cùng học sinh…đã giúp cho họ hiểu về những khó khăn của trẻ tự kỷ và hỗ trợ học sinh học các kỹ năng xã hội để giúp trẻ hòa nhập trong tương lại. Hàng năm 30% học sinh được chuyển ra học hòa nhập là nhờ các chương trình can thiệp chuyên nghiệp và sự hợp tác hỗ trợ của các INGO, các TNV và các thực tập sinh tham gia hỗ trợ cho chương trình chuẩn bị cho trẻ ra hòa nhập.
Chuyên gia đến từ Best Star Clinic đào tạo cho giáo viên của Trung tâm về phương pháp ESDM – phương pháp can thiệp sớm cho trẻ tự kỷ.
IV.Bài học kinh nghiệm:
- Các dự án có được, quan trọng phải chứng minh cho nhà tài trợ về sự minh bạch và đảm bảo thực hiện nghiêm túc các điều khoản của dự án.
- Xây dựng nhu cầu chi tiết và mô tả khả năng thực hiện, quyền lợi của trẻ khuyết tật được hưởng lợi từ dự án.
- Đáp ứng đầy đủ các yêu cầu của nhà tài trợ và chứng minh khả năng thực hiện sự hợp tác của dự án. Báo cáo và thanh quyết toán minh bạch rõ ràng và đúng kỳ hạn như cam kết.
Tổ chức Dora Foundation đến thăm và làm việc tại trung tâm Sao Mai trong quá trình triển khai dự án hỗ trợ Trung tâm.
V. Kết quả:
1. Tạo công việc & dậy nghề cho 90 CBCNV
2. Đã khám tư vấn cho trên 5000 trẻ KT của Hà nội và các tỉnh thành phố.
3. Mỗi năm can thiệp 300 trẻ và chuyển ra hòa nhập từ 50 – 60 trẻ.
4. TTSM là địa chỉ tin cậy của các phụ huynh về chất lượng khám và can thiệp, có cả trẻ định cư ở nước ngoài cũng đã chọn TTSM để đưa con về Vn can thiệp.
5. Cơ sở vật chất đầy đủ đáp ứng cho nhu cầu sinh hoạt và can thiệp các kỹ năng cho trẻ KTTT & tự kỷ.
Những kết quả có được là do sự phấn đấu không mệt mỏi của tập thể lãnh đạo và CBCNV, cộng với sự hỗ trợ to lớn của các Đại sứ quán và các tổ chức INGO để có một Sao Mai tỏa sáng mang lại cơ hội hòa nhập và thay đổi chất lượng cuộc sống cho trẻ KTTT và tự kỷ Việt Nam, là địa chỉ cho các giáo sinh khoa GD đặc biệt đến thực tập và các tổ chức quốc tế tìm đến tham quan.
Bác sỹ Lan và nhân viên phòng giáo vụ đi tham quan học tập 1 tháng tại Olga Tennison Autism Research Center của trường Đại học La Trosbe.
