Phát triển mối quan tâm chung trong mô hình Denver (ESDM)
Mối quan tâm chung là một kỹ năng giao tiếp đặc biệt, xuất hiện ở trẻ bình thường từ 6–12 tháng và phát triển mạnh trong năm thứ hai. Đây là khả năng cùng chia sẻ sự chú ý giữa trẻ, người đối tác và một đồ vật hoặc sự kiện.
Nếu trước đó trẻ chỉ chú ý một mình đến đồ vật hoặc con người, thì với mối quan tâm chung, trẻ có thể nhìn đồ vật rồi nhìn người lớn và ngược lại. Tam giác giao tiếp này giúp trẻ truyền tải và chia sẻ cảm xúc, ý định, sự thích thú hoặc cảnh giác về một điều gì đó. Ví dụ, trẻ nhìn quả bóng rồi nhìn cha mẹ với nụ cười – trẻ đang nói “con thích quả bóng này” mà không cần lời.
Mối quan tâm chung có hai dạng:
- Khởi xướng: trẻ chủ động chia sẻ (ví dụ đưa món đồ cho cha mẹ xem, chỉ trỏ một con mèo).
- Đáp lại: trẻ hiểu và phản ứng khi người khác hướng sự chú ý (nhìn theo ánh mắt hoặc cử chỉ chỉ tay).
Khả năng này là nền tảng quan trọng để trẻ phát triển ngôn ngữ, kỹ năng xã hội và “đọc được” cảm xúc, mong muốn của người khác.
Dấu hiệu của mối quan tâm chung
- Trẻ thay đổi điểm nhìn qua lại giữa đồ vật và người.
- Trẻ dùng biểu cảm (cười, nhăn mặt, reo lên) để chia sẻ cảm xúc.
- Trẻ theo dõi cử chỉ, ánh mắt của người lớn.
Cách hỗ trợ và dạy trẻ
- Tăng cường giao tiếp mắt: Ngồi đối diện, hạ thấp người ngang tầm mắt trẻ, gọi tên và đợi trẻ nhìn.
- Sử dụng cử chỉ tự nhiên: Chỉ tay, đưa đồ, khoe đồ chơi để gợi ý trẻ bắt chước.
- Chơi cùng đồ vật hấp dẫn: Cầm đồ chơi trẻ thích, chờ trẻ nhìn bạn rồi mới bật đồ chơi, để trẻ hiểu phải “chia sẻ ánh nhìn” mới có kết quả.
- Khuyến khích ba hành vi cốt lõi:
- Đưa cho (trẻ đưa đồ chơi để bạn mở ra hay giúp đỡ).
- Trình diễn (trẻ khoe món đồ mới).
- Chỉ trỏ (trẻ chỉ vào con chim, cái xe để chia sẻ hứng thú).
Lưu ý
- Luôn phản hồi tích cực khi trẻ nhìn bạn hoặc đưa ra cử chỉ.
- Biểu cảm rõ ràng, dùng giọng nói vui vẻ để trẻ dễ bắt chước.
- Luyện tập trong sinh hoạt hằng ngày: khi ăn, khi chơi, khi đi dạo.
- Không ép buộc – hãy tạo tình huống vui vẻ để trẻ muốn giao tiếp
Tóm lại, mối quan tâm chung không chỉ là việc nhìn theo hay chỉ tay. Nó là “chiếc cầu nối” đầu tiên để trẻ học cách giao tiếp, thấu hiểu và kết nối với người khác. Bằng những hoạt động đơn giản, phụ huynh và giáo viên có thể giúp trẻ từng bước hình thành kỹ năng này – nền tảng cho ngôn ngữ và sự phát triển xã hội sau này.
Linh Hoa
