Dạy trẻ biểu đạt khuôn mặt và cảm xúc theo mô hình Denver (ESDM)

Trong quá trình phát triển kỹ năng giao tiếp – xã hội, việc dạy trẻ biết biểu đạt và bắt chước cảm xúc trên khuôn mặt đóng vai trò rất quan trọng. Đây không chỉ là nền tảng để trẻ hiểu cảm xúc của người khác mà còn giúp trẻ diễn đạt cảm xúc của chính mình.

 

1. Bắt đầu từ trò chơi bắt chước khuôn mặt

Hãy coi đây như một trò chơi vui vẻ: phụ huynh / giáo viên và trẻ cùng nhau làm “khuôn mặt hài hước” – cười, bĩu môi, cau mày, nghiến răng… Vì trẻ khó tự nhiên tạo ra những biểu cảm này, phụ huynh và giáo viên có thể dùng gương để hỗ trợ. Gương mang lại phản hồi tức thì, giúp trẻ quan sát, so sánh và bắt chước dễ dàng hơn.

2. Gắn nhãn cảm xúc cho từng biểu đạt

Khi trẻ đã bắt chước được các chuyển động trên khuôn mặt, hãy thêm tên cảm xúc vào trò chơi: “Vui – cười lớn”, “Buồn”, “Giận dữ – nghiến răng”… Việc gắn nhãn cảm xúc ngay khi thực hiện giúp trẻ kết nối hành động – cảm xúc – ngôn ngữ một cách tự nhiên.

3. Mở rộng qua sách và hình ảnh

Sử dụng những cuốn sách có hình ảnh biểu cảm rõ nét, chẳng hạn Những thứ hoang dã ở đâu (Sendak, 1963). Phụ huynh/ giáo viên và trẻ có thể cùng nhau bắt chước biểu cảm của nhân vật trong sách, biến hoạt động đọc sách thành cơ hội luyện tập cảm xúc phong phú.

4. Kết nối với trải nghiệm thực tế

Trong suốt buổi trị liệu hoặc sinh hoạt hằng ngày, hãy chú ý đến cảm xúc thật của trẻ: vui khi được chơi, buồn khi chia tay, giận khi bị ngăn lại, hay sợ khi nghe tiếng động lớn. Lúc này, phụ huynh/ giáo viên có thể phóng đại biểu cảm để làm mẫu, đồng thời gắn từ ngữ mô tả cảm xúc. Cách này giúp trẻ hiểu rằng: “Mình đang buồn – khuôn mặt trông như thế này – từ để nói là buồn.”

5. Sáng tạo qua hoạt động chơi

• Vẽ và kể lại trải nghiệm: Sau khi có một sự kiện giàu cảm xúc, hãy cùng trẻ vẽ lại và thêm biểu cảm khuôn mặt.
• Trò chơi đóng vai: Dùng búp bê, thú bông, con rối để tạo tình huống có cảm xúc – ví dụ: búp bê bị ngã (buồn), thú bông tìm được kẹo (vui).
• Âm nhạc và bài hát chào hỏi: Khi hát “Xin chào, tôi rất vui khi được gặp bạn”, hãy kèm khuôn mặt rạng rỡ; còn khi hát “Tạm biệt, tôi sẽ nhớ bạn”, hãy thể hiện nét mặt buồn.

6. Mục tiêu cuối cùng

Thông qua những trò chơi và hoạt động này, trẻ dần học được cách hiểu và thể hiện cảm xúc – một bước quan trọng để xây dựng kỹ năng giao tiếp, đồng cảm và hòa nhập xã hội.

Linh Hoa