Chương trình giáo dục kỹ năng sống cho trẻ chậm phát triển tật trí tuệ - tự kỉ tại Trung tâm Sao Mai

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), kỹ năng sống là những kỹ năng tâm lý xã hội và giao tiếp mà mỗi cá nhân cần có để tương tác với những người khác một cách hiệu quả hoặc ứng phó với những vấn đề hay những thách thức của cuộc sống hàng ngày. Theo UNICEFF, kỹ năng sống là tập hợp rất nhiều kỹ năng tâm lý xã hội và giao tiếp cá nhân giúp cho con người đưa ra những quyết định có cơ sở, giao tiếp một cách có hiệu quả, phát triển các kỹ năng tự xử lý và quản lý bản thân nhằm giúp họ có một cuộc sống lành mạnh và có hiệu quả. Như vậy, kỹ năng sống hướng vào việc giúp con người thay đổi nhận thức, thái độ và giá trị trong những hành động theo xu hướng tích cực và mang tính chất xây dựng.

Rèn luyện kỹ năng sống cho trẻ là nhiệm vụ vô cùng quan trọng, ảnh hưởng đến quá trình hình thành và phát triển nhân cách sau này của các trẻ. Chính vì vậy, ngay từ khi còn nhỏ, trẻ cần được trang bị kỹ năng sống để định hướng phát triển cá nhân một cách tốt nhất. Đặc biệt là với trẻ  chậm phát triển trí tuệ (CPTTT) - tự kỉ thì việc giáo dục kỹ năng sống lại càng quan trọng, cần thiết và khó khăn hơn so với những trẻ bình thường để giúp cho các em có một cuộc sống tốt đẹp hơn, có thể tự lập, hòa nhập xã hội.

Ở Việt Nam, từ năm 2008, khi LHQ chính thức lấy ngày 2-4 hằng năm là Ngày thế giới nhận thức về tự kỷ, với những hoạt động của Mạng lưới tự kỷ Việt Nam, xã hội và cộng đồng đang có nhận thức tốt hơn về tự kỷ (không coi tự kỷ là bệnh, không kỳ thị trẻ tự kỷ,…) và nhận ra tầm quan trọng của việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ  CPTTT - tự kỉ.

Trong nhiều năm qua, Trung tâm luôn chú trọng quan tâm đến việc giáo dục kỹ năng sống cho các em học sinh theo học tại Trung tâm.

Hiện tại, Trung tâm có 3 lớp Kỹ năng sống (KNS) nhằm giáo dục, hoàn thiện giúp trẻ các kỹ năng sống cần thiết nhằm trẻ có khả năng hòa nhập cộng đồng một cách tốt hơn. Chương trình giáo dục của 3 lớp KNS bao gồm đầy đủ 7 lĩnh vực kỹ năng sống quan trọng và cần thiết cho trẻ trong cuộc sống như: kỹ năng giao tiếp, kỹ năng xã hội, học tập chức năng, kỹ năng tự quản lý bản thân, kỹ năng sống tại nhà, kỹ năng tham gia cộng đồng và kỹ năng định hướng nghề nghiệp. Chương trình giáo dục của trẻ sẽ được xây dựng cá nhân riêng biệt phù hợp với đặc điểm của từng bạn học sinh với đội ngũ giáo viên có chuyên môn, kinh nghiệm, tận tâm với nghề.

Về lĩnh vực giáo dục kỹ năng giao tiếp, khi theo học tại Trung tâm, các em sẽ được chú trọng đến sự chủ động trong giao tiếp, phát triển ngôn ngữ giao tiếp đúng bối cảnh, kỹ năng diễn cảm, bộc lộ cảm xúc của bản thân trong khi nói chuyện.

Về lĩnh vực giáo dục kỹ năng xã hội, trẻ sẽ được các thầy cô dạy dỗ, cải thiện nhận thức về môi trường xã hội xung quanh trẻ, về giới tính. Rèn luyện cho trẻ khả năng tự nhận thức bản thân, cách bảo vệ bản thân và tương tác với môi trường xã hội xung quanh mình.

Về học tập chức năng, chương trình học tập đều được xây dựng trên nền tảng kiến thức của Bộ Giáo dục và Đào tạo nhưng sẽ được các thầy cô chọn lọc sao cho phù hợp nhất với đặc điểm nhận thức của từng bạn học sinh. Các em sẽ được học đọc, viết chữ, tính toán với 4 phép tính, nhận thức về tiền, về thời gian và các đơn vị đo lường thông dụng trong cuộc sống như kg, cm, m, giờ, phút,…Không chỉ như vậy, các em còn được học các môn như Đạo đức, Tự nhiên Xã hội, Âm nhạc, Mỹ thuật,…

Đối với kỹ năng tự quản lý bản thân, các em sẽ được dạy các kỹ năng thật gần gũi và cần thiết như giữ gìn vệ sinh cá nhân, ăn uống, mặc quần áo, chăm sóc sức khỏe cơ bản, bảo vệ an toàn bản thân khi ở nhà và khi ra ngoài,…

Kỹ năng sống tại nhà là một lĩnh vực được Trung tâm đặc biệt chú trọng khi dạy trẻ. Kỹ năng sống tại nhà giúp các em có thể tự phục vụ bản thân, giúp đỡ các công việc nhà cho bố mẹ, làm giảm bớt gánh nặng cho các bậc phụ huynh. Ở Trung tâm, các em được học và trải nghiệm các công việc như một gia đình: giữ gìn và bảo quản nhà cửa, lên kế hoạch cho bữa ăn và chuẩn bị nguyên liệu, tự nấu một số món ăn đơn giản cho gia đình, giặt - gấp - là quần áo, chăn màn,…Rất nhiều em sau khi được học ở lớp đã về thực hành thành thạo tại gia đình, tự phục vụ được nhu cầu của bản thân mình và làm được các công việc ở nhà đỡ đần bố mẹ, giúp cho những bậc phụ huynh tự tin hơn về khả năng tự lập của con em họ.

Kỹ năng định hướng nghề nghiệp cũng rất được ban lãnh đạo Trung tâm và các thầy cô chú trọng hướng đến với trẻ. Với đặc điểm của cả ba lớp là học sinh đang ở độ tuổi thanh, thiếu niên. Trong những năm gần đây, ban lãnh đạo Trung tâm đã nhận thức được tầm quan trọng của việc tiền hướng nghiệp đối với trẻ CPTTT - tự kỉ và nhu cầu ngày càng lớn của các bậc phụ huynh cũng như các thanh thiếu niên khuyết tật trí tuệ là được học các kỹ năng tiền dạy nghề và dạy nghề, với mong muốn các em có một tương lai tương sáng hơn và sống tự lập hơn trong tương lai. Chính vì vậy, trung tâm đã xây dựng kế hoạch tạo môi trường thực hành kỹ năng sống cũng như lớp dạy nghề cho trẻ khuyết tật trí tuệ, tự kỷ của Trung tâm. Hiện tại, ở trung tâm đang có mô hình quán cà phê - bếp bánh - vườn rau nhằm giúp trẻ và các bậc phụ huynh định hướng được một phần nào đó nghề nghiệp của trẻ sau này. Mở ra lối đi hòa nhập cộng đồng, làm việc, kiếm tiền nuôi sống bản thân và đóng góp cho gia đình, xã hội đối với trẻ là thanh, thiếu niên CPTTT - tự kỉ.

Với bề dày thành tích hơn 25 năm của mình, Trung tâm Sao Mai luôn cố gắng nỗ lực là ngọn cờ đầu đem đến chất lượng can thiệp, giáo dục tốt nhất cho mỗi em học sinh, xứng đáng với giá trị cốt lõi “Tín-Trí-Tâm” mà Trung tâm đã đề ra. Sao Mai luôn là địa chỉ tin cậy cho các bậc phụ huynh có con là trẻ  CPTTT - tự kỉ .